Freagra don Chreideamh leis an mBíobla
leis an Ath. Máirtín Mac Conmara, MSC
A. Léachtaí an Domhnaigh mar threoir don Bheatha Chríostaí
B. An Bíobla in agallamh le ceisteanna an lae: An Spiorad Naomh, Féiniúlacht chine agus chreidimh
A. An Bíobla sa Liotúirge mar threoir don bheatha (Léachtaí an Domhnaigh)
Céad Léacht (Gníomhartha na nAspal 2:1-11). Líonadh leis an Spiorad Naomh iad uile, agus thosaigh siad uile ag labhairt. Tá cur síos sa léacht seo ar eachtraí a thárla sa lá a dtugaimid Domhnach Cincíse air. Whitsunday a thugtar air as Béarla, sin le rá White Sunday toisc na héadaí a bhíodh á n-iompar acu siúd a bhí tar éis a mbaisteadh an lá sin. Is sa Ghréigis a scríobhadh Gníomhartha na nAspal agus is pentecostes. “an caogadú” a tugadh ar an lá ansin, is é sin le rá an caogadú lá tar éis na Cásca. An Laidin a bheadh ar an bhfocal “caogadú” ná Quinquagesima, agus bhí sin mar theideal ar an bhféile in amanta in Eaglais an Iarthair. As an bhfocal Laidine sin a tháinig ainm na féile seo isteach sa Ghaeilge – sa Sean-Ghaeilge “cingciges”, a athraigh trí shéimhiú agus chailliúint an “g” deiridh go dtí Cincís na Nua-Ghaeilge. Ceann é de thrí fhéile na nGiúdach an Pentecostes, an Chincís, a bhí le ceiliúradh le sollúntas faoi leith. An chéad cheann díobh ná an Cháisc. Féile na Cincíse ag na Giúdaigh i dtús báire is dócha gur féile an fhómhair a bhí ann, agus an t-arbhar aibí. In aimsir Chríost is cosúil go raibh bronntanas an Dlí ó Dhia do Mhaois á cheiliúradh ann.
Teacht an Spioraid Naoimh ar na hAspail agus ar an eaglais, amhail deascabháil Chriost go deaslámh an Athar (a cheiliúramar an Domhnach seo caite) is fírinne, rúndiamhair, é ar féidir a léiriú mar sin, mar rúndiamhair, nó a ríomhadh mar eachtra le h-aireachtáil le céadfaí na colainne. De réir shoiscéal Naomh Eoin (Eoin 20:22) bhronn Íosa an Spiorad Naomh ar na hAspail (aon aspail déag) Domhnach Cásca féin, sa seomra uachtarach agus na doirse faoi ghlas. Sa léacht seo inniu tá Lúcás ag cur síos ar thosach na hEaglaise agus an mhisin Chríostaí do na Giúdaigh agus don domhan mór.
Sa léacht áirithe seo inniu tá dhá radharc. Sa chéad cheann deirtear go raibh “siad go léir le chéile ar aon láthair”. Is dócha gurb iad na hAspail, na mná áirithe, maraon le Muire máthair Íosa agus bráithre Íosa, atá i gceist agus iad fós sa seomra uachtarach, faoi ghlas, ar eagla na nGíúdach, agus iad ag guí gan staonadh le teacht an Spioraid a gheall Íosa dóibh roimh imeacht uathu dó. Athraigh cúrsaí go tobann le teacht an Spioraid orthu. Baineann Lúcás feidhm as íomhánna traidisiúnta le seo a léiriú: séideán gaoithe móire agus tine. Siombal atá an labhairt i dteangacha difriúla, b’fhéidir, ar an chumhacht nua chun an dea-scéal a fhógairt. Tabharfaidh an Spiorad deimhniú inmheánach dóibh faoi Chríost agus an dualgas a leag sé orthu.
Tógann an dara radharc taobh amuigh den seomra uachtarach sinn. Céad seanmóireacht an tsoiscéil atá ann agus bunú na hEaglaise. Don fhéile sin bheadh Giúdaigh chráifeacha ó gach cearn den impireacht Rómhánach in Iarúsailéim. Tugann Lúcás liosta díobh ar threo tuathail, ón oirthear siar: Páirtigh agus eile (ón Iaráin agus Iaráic an lae inniu), an tuaisceart (Túirc an lae inniu), an tIarthar, an Éigipt agus cósta thuaisceart na hAifrice, chomh maith leis an Róimh. B’fhéidir go bhfuil Lúcás ag féachaint ar an Chincís sin mar athrú iomlán ar Thúr Bhaibéil. Ar aon chuma, le teacht sin an Spioraid tá tús curtha le misean na hEaglaise don domhan mór.
Salm le Freagra (Salm 103[104]. Cuir amach do Spiorad, a Thiarna, agus déan aghaidh na talún a athnuachan.
Dara Léacht (Rómhánaigh 8:8-17). An mhuintir a mbíonn Spiorad Dé á dtreorú is clann ag Dia iad. Sa litir seo chuig na Rómhánaigh cuireann Pól go minic “colainn” i gcodarsnacht le “spiorad”. Leis an bhfocal “colainn” (agus an aidíocht “collaí”) ní hí an cholainn mar bhall den nádúr daonna atá i gceist aige ach an nádúr daonna go hiomlán sa mhéid is atá sé lag, leithleasach, tugtha dá leas fein amháin, an cholainn tugtha do ainmhianta peacúla. Tá mion-chur síos ag Pól ar seo sa chaibideal roimhe seo (caibideal 7). Nuair is áil leis an nádúr lag seo an mhaith a dhéanamh is é an t-olc a bhíonn ina ghaobhar (Rómh 7:21). Creideamh agus rúndiamhair Chríost ní hamháin go dtugann siad fís nua ar an “cholainn”, an saol abhus agus sa tsíorraíocht ach fós trí chumhacht, trí ghrásta, an Spioraid Naoimh, tugann siad an neart maireachtáil dá réir. An nádúr lag seo ar a thugann Pól “corp”, “corp básmhar”, “colainn” air, an nádúr seo gona ainmhianta, tá sé contrárthach don bheatha Chríostaí, neamhinniúlach lei. An bheatha nua inmheánach de réir ghairm Dé, bronntanas ón Spiorad Naomh í; aontaíonn sí le Dia sinn trí bheatha nua. Cumhacht sin Dé a bhí ag feidhmiú in aiséirí Chríost agus ina a dheascabháil, an rúndiamhair ar a raibh caint an Domhnach seo caite, tá sí ag feidhmiú chomh maith sna creidmhigh ag tabhairt beatha nua abhus agus sa tsíorraíocht. Is é an Spiorad a thugann an fhíorbheatha inmheánach. Mar a mheabhraíonn Pól dúinn: “An mhuintir a mbíonn Spiorad Dé á dtreorú is clann ag Dia iad”. Múineann an Spiorad ár n-uaisleacht Chríostaí dúinn. Tugann sé le fios dúinn gur mac nó iníon le Dia gach duine againn, faoi mar is Mac Dé Íosa féin, ag glaoch ar a Athair mar a rinne sé i Geitséamanaí (Marcas 4:16; Galataigh 4:6), “Abba, A Athair”, leis an bhfocal Airimise Abba, “Athair”. Tá an ghlóir i ndán dúinn in bhfochair Chríost; is oidhrí Dé sinn ina theannta, ach ní gan dua: ní mór dúinn bheith páirteach ina pháis, le bheith páirteach ina ghlóir.
Malairt Dara Léachta (1 Corantaigh 12:3-7, 12-13). San aon Spiorad amháin is ea a baisteadh isteach in aon chorp amháin sinn go léir. Cuireann téacsanna an Tiomna Nua síos i slíte éagsúla ar ról lárnach an Spioraid Naoimh i mbeatha an duine aonair agus i mbeatha na hEaglaise ina hiomláine. Tugtar ainmneacha éagsúla ar an bpearsa dhiaga sin chomh maith, ina measc i Soiscéal Naomh Eoin an Sólásaí, an Paracléid, an t-abhcóide a thugann deimhne inmheánach faoina gcreideamh do na fíréin i gcoinne freasúra agus géarleanúna. I scríbhinní eile den Tiomna Nua tugtar air Spiorad Íosa, Spiorad an Chríost aiséirithe agus ghlóirithe, a thugann tíolacthaí éagsúla agus carasmaí faoin Eaglais dá baill. I léacht an lae inniu tugann Pól liosta de roinnt de na tíolacthaí sin. Ar tús tá tíolacadh an chreidimh, is é sin le rá a admháileann gurbh é “Íosa an Tiarna”. Admháil chreidimh an-luath í seo, ceann atá tréan le brí. Ionann í agus a admháil go bhfuil Íosa éirithe ó na mairbh, ina shuí ar dheaslámh an Athar agus go dtugann sé bronntanas an Spioraid Naoimh ar an Eaglais. Ardbhronntanas an Spioraid Naoimh é an creideamh. Ansin tugann Pól le fios go bhfuil rólanna éagsula le líonadh sa chomhluadar Críostaí agus tugann an Spiorad Naomh tíolacthaí éagsúla le sin a thabhairt chun críche. Leagann sé béim ar seo, nach do leas an duine aonair amháin iad seo, ach do leas an chomhluadair ina iomláine, leas na hEaglaise. Ag rá sin dó déanann sé comparáid idir an pobal Críostaí agus an corp daonna, ina chomhlánaíonn baill éagsúla an choirp a chéile. Cuireann an baisteadh Críostaí béim ar an aontacht seo, ina ghlacann gach aoinne an Spiorad céanna, nach bhfuil áit ann do dhifríochtaí maidir le stádas soisialta, daor nó saor, sclábhaí nó cathróir.
Soiscéal (Eoin 20:19-23). Amhail mar a chuir an tAthair uaidh mise, táimse do bhur gcursa uiaim freisin. Glacaigí an Spiorad Naomh. Tharla an eachtra seo tráthnóna Dhomhnach Cásca, an lá féin inar éirigh Íosa ó na mairbh. Díreach roimh an sliocht seo bhí cuntas ag Eoin faoi mar a theaspeáin Íosa aiséirithe é féin do Mháire Mhaigdiléana go luath maidin Cásca, á rá lei an scéal sin a thabhairt dá bhráithre, agus rinne Máire sin do na deisceabail. Ansin tráthnóna an lae sin thaispeáin Íosa é féin dá dheisceabail, agus iad taobh istigh de dhoirse iata, ar eagla dá naimhde. Ag teacht tríd na doirse iata léirigh Íosa go raibh corp aiséirithe aige, ach an corp inar cuireadh chun báis é ar an gcrois, leis na créachta ina lámha agus a cliathán. Ócáid sholúnta í seo ina thugann Íosa údarás do na deisceabail a bhí rognaithe aige leanúint lena mhisean ar talamh. Bhí leanúnachas le bheith ann idir an misean a bhí faighte ag Íosa óna Athair agus a misean siúd tugtha dóibh ag Íosa féin. D’análaigh Íosa orthu, agus táid anois amhail a bheith baiste sa Spiorad Naomh mar bharántas go bhfuil siad ag leanúint le misean Íosa féin. Fuair Íosa bás ar son maithiúnas na bpeacaí. Mar a dúirt sé sna briathra atá againn i gcoisreacan an Aifrinn: bhí a chuid fola le dortadh chun maithiúnas na bpeacaí. Anois, an tráthnóna sin Domhnach Cásca, le bronntanas an Spioraid Naoimh leanfar ar aghaidh leis an obair shlánaithe sin trína dheisceabail agus an Eaglais.
Malairt Shoiscéil (Eoin 14:15-16, 23-26). Iarrfaidh mé m’Athair é, agus tabharfaidh sé Cabhróir eile daoibh.Cuirfidh an Spiorad Naomh i gcuimhne daoibh ar inis mé daoibh.Cuid de aitheasc Íosa ag fágaint sláin ag a dheisceabail atá anseo. I gcionn tamaill bhig ní bheidh sé le feiceáil a thuilleadh ag an domhan gan creideamh (“an saol” mar a thugann an Soiscéal seo air) lena súile cinn. Ach beidh Íosa fós le feiceáil ag na deisceabail; beidh radharc acu air, de bharr bhronntanas an chreidimh. I slí, gan Íosa, bheadh na deisceabail mar dhílleachtaí, ach ní mar sin a bheidh, mar tiocfaidh Íosa ar ais chucu i slí nua, le cónaí iontu agus iad a aontú leis an Athair. Geallann Íosa go bhfuil sé chun paraicléid eile a thabhairt dóibh. An focal Gréigise sin parakletos, tá bríonna éagsúla ar féidir a bhaint as. An ceann is bunúsaí ná abhcóide, neach a dhéanfadh iad a chosaint i gcúirt dlí nuair a bheadh líomhaintí á ndéanamh ina gcoinne. Nuair a bhí Íosa féin leo ba pharaicléid dóibh é. Sin é an fáth go ndeireann sé go bhfuil sé le abhcóide eile a chur chucu. An Spiorad Naomh atá i gceist ag Íosa. Mar aon leis an bhrí abhcóide, is féidir an focal céanna a thuiscint mar Chosantóir, mar Chabhróir, agus Sólásaí. Is istigh i gcoinsias na gcreidmheach, na ndeisceabal, a bheidh an t-abhcóide, an Cosantóir, an Cabhróir, an Sólásaí, ag feidhmiú, agus is é “an saol”, lucht an dichreidimh, na cúiseoirí. Leagann Íosa an-bhéim ar an ghrá dó. Ní rud teibí an grá sin. Ionann é agus a aitheanta a choinneáil. Do Shoiscéal seo Eoin tá dhá aithne ag Íosa: creideamh ann agus grá – grá dó agus don chomharsa. Aontaíonn na haitheanta sin an deisceabal le hÍosa agus leis an Athair – grá a thugann tuiscint ar Íosa, a thaispeánfaidh é féin dó – i gcaidreamh diamhair. Labhráionn an léacht faoin ngrá atá ag Íosa dá dheisceabail agus dá Athair, agus faoi ghrá an Athar dóibh siúd.Tá siad go léir aontaithe i mbriathar Íosa, sa Pharacléid, sa chabhróir, san abhcóide, sa chosantóir, sa Spiorad Naomh a bhfuil an tAthair le seoladh chucu. Leagtar béim mhór ar “bhriathar”, nó “briathra” Íosa. Tá brí throm leis an bhfocal áirithe seo anseo. Ionann briathar Íosa agus a aithne, aithne le creideamh a bheith in Íosa féin agus grá a thabhairt dá cheile, grá an chomharsa. Is Paracléid eile an Spiorad Naomh. Is nasc é idir na deisceabail agus Íosa. Múinfidh sé gach rud dóibh, faoina dúirt Íosa agus na tátail atá le baint astu maidir le creideamh in Íosa agus san Eaglais, ach freisin maidir lena gcur i gcrích le grá Íosa féin. Fágann Íosa le huacht dá dheisceabail a shíocháin, síocháin chroí a thagann mar bhronntanas an Spioraid Naoimh, bronntanas ó Íosa anois ar dheis an Athar, síocháin nach féidir le cruatan ná géarleanúint ar bith a bhaint díobh, nó de lucht leanúna Íosa ar feadh na staire. Cúis áthais, mar sin, filleadh Íosa ar an Athair.
B. An Bíobla: Machnamh agus agallamh le ceisteanna an lae: An Spiorad Naomh, Féiniúlacht chine agus chreidimh
Cruthaíonn an Spiorad Naomh muintearas idir na creidmhigh in Íosa, Íosa féin agus an Athair síos tríd an stair. Tugann sé le tuiscint dóibh gur clann don Athair iad. Foilsíonn sé dóibh glóir Íosa, fís den bheatha is dual don duine daonna, agus spreagann sé an Eaglais bheith deimhin de sin, bheith bunaithe sa chreideamh, bheith deimhin den bhféiniúlacht Chríostaí.
Tá féiniúlacht chine ann leis, agus ar uairibh ionann í agus féiniúlacht chreidimh, nuair a bhíonn an creideamh céanna ag an cine go léir agus an cine faoi bhrú ón dtaobh amuigh. I gcás mar sin tógtar an creideamh mar chuid den chine agus ní bhionn aon teannas idir Eaglais agus an stát. Is mar sin a bhí in Éirinn roimh neamhspleáchas dí agus i mblianta tosaigh an stáit nua. Is mar sin atá fós sa Ghréig. Baol mór atá ag gabháil leis seo ná go leigtear i ndearmad gur rúndiamhair go bunúsach í an Eaglais agus nach eagras cine, agus nach bhfuil daoine réidh teacht i ngleic le athraithe i meon daoine nó sa t-sochaí.
In Éirinn anois tá an ré sin thart agus ní mór do phobal na hEaglaise abhus féiniúlacht chreidimh a chothú, eolas níos fearr a chur ar a n-oidhreacht chreidimh agus meas a bheith acu uirthi, faoi stiúir an Spioraid Naoimh, an tAbhcóid, Spiorad na fírinne a thabharfaidh glóir do Chríost trí chreideamh beo na hEaglaise.
